Tư tưởng triết học của Lê Hữu Trác trong tác phẩm Hải Thượng y tông tâm lĩnh

Abstract

Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác (1720-1791) là một trong những nhà tư tưởng, nhà y học, nhà văn, nhà thơ…tiêu biểu của Việt Nam cuối thế kỷ XVIII. Trong cuộc đời hoạt động y học, ông đem hết tâm lực để chữa bệnh cho con người. Hải Thượng Lãn Ông một con người lười biếng dấn thân vào chốn quan trường, nhưng lại là một danh y lỗi lạc đã để lại cho đời tác phẩm Hải thượng y tông tâm lĩnh, là tác phẩm bách khoa toàn thư về y học của Việt Nam. Trong đó, tư tưởng về y lý, y thuật, y đức mang lại giá trị và bài học lịch sử to lớn trong công cuộc phát triển đất nước hiện nay. Xuất phát từ những yêu cầu, nhiệm vụ lịch sử xã hội Việt Nam vào thế kỷ XVIII, trên cơ sở kết hợp tư tưởng văn hóa phương Đông với truyền thống văn hóa Việt Nam, Lê Hữu Trác đã hình thành tư tưởng triết học, y học, thể hiện trong tác phẩm Hải thượng y tông tâm lĩnh với những nội dung cơ bản về vũ trụ và con người. Phần vũ trụ luận, luận án đề cập đến những vấn đề: Bản thể luận, nhận thức luận. Trong bản thể luận, luận án lý giải các phạm trù vô cực, thái cực, âm dương, ngũ hành, khí, sự vận động của vũ trụ. Trong nhận thức luận, luận án thể hiện ba phương diện: Đối tượng nhận thức, phương pháp nhận thức, mục đích nhận thức. Phần con người, luận án phân tích con người từ ba góc độ: Triết học, y học, văn hóa đạo đức. Từ góc độ triết học, làm rõ các vấn đề về con người như: Nguồn gốc, cấu tạo, vị trí, vai trò, bản chất, cách thức để con người làm chủ tự nhiên, làm chủ bản thân. Từ góc độ y học, thể hiện tư tưởng: Một là, Lê Hữu Trác xem xét cơ thể con người như một chỉnh thể thống nhất với quan hệ hữu cơ giữa các cơ quan. Hai là, xem xét con người cả hai mặt thân và tâm. Ba là, xem xét con người trong mối quan hệ với vũ trụ. Bốn là, lý luận y học của Lê Hữu Trác đã thể hiện tư duy biện chứng nhìn sự vật hiện tượng và thân thể con người trong quá trình vận động biến chuyển, chuyển hóa. Năm là, lý luận y học của Lê Hữu Trác thể hiện nền tảng tư duy hòa hợp để sinh thành và phát triển. Từ góc độ văn hóa đạo đức, trong phần triết lý nhân sinh, luận án làm rõ tư tưởng của Lê Hữu Trác thể hiện ba quan điểm: lý tưởng sống, đề cao sự sống, nguyên tắc sống. Trong phần đạo đức, luận án làm rõ tư tưởng đạo đức của Lê Hữu Trác về những nguyên tắc đạo đức chuẩn mực của người thầy thuốc, đó là tám điều phải thực hiện: Nhân, minh, đức, trí, lượng, thành, khiêm, cần. Tám điều phải tránh của người thầy thuốc: lười, keo, tham, dốt, dối, ác, hẹp hòi, thất đức.